Köşe YazılarıManşetYazarlar

[2022’nin ardından] İnsan organlarında plastik, çöplerin deniz aşırı yolculuğu, sanayi kirliliği ve dahası…

0

2021 yılına müsilaj, orman yangınları ve patlayan maden havuzlarını konuşmuş ve daha kötü ne olabilir ki diye düşünmeden edememiştik. Elbette müsilaj tekrar görünür olmayınca, orman yangınları bir önceki yıldaki gibi tekrar etmeyince sevinir gibi olduk ama bu sefer de İngiltere’de GPS takılan çöpleri Adana’da, şu sıralar ismi Ceyhan Nehri’ni kimyasala boğmakla anılan bir sanayi bölgesinde görünce, sorunların tükenmezliği ile de yüzleşiverdik.

Üstelik sadece o da değil, ithal plastik çöplerin dökülüp yakıldıkları yerlerde yeryüzünün en zehirli topraklarının oluşmuş olması ve Ceyhan Nehri’nin de tıpkı Menderes gibi, Susurluk gibi, Ergene gibi sanayici ihanetine maruz kalması 2022’in de gerçekten oldukça yorucu bir yıl haline geldiğini bize hatırlattı. Şimdi 2023’e giriyoruz ve bu yıl birçok açıdan bir milat olma potansiyeline sahip. Gelin 2022 yılına damga vurduğunu düşündüğüm olayları birlikte değerlendirelim.

1- Çukurova’yı Zehirova Yapan Çöpler

2021 yılında kısmen azalan ama yoğun lobi çalışmalarıyla eski seviyesine ulaşamasa da artan plastik çöp ithalatının zehirli yüzünü, Greenpeace tarafından yayınlanan rapor sayesinde öğrendik.

Dioksin, furan, PCB, PAH ve daha ismini sayamadığımız onlarca kimyasalın, Çukurova’nın bereketli topraklarını kirlettiğini hem de geri dönüşü olmayacak bir şekilde kirlettiğini gördük. Öyle ki ortaya konulan değerler yeryüzünün en kirli değerleri bile sayılabilirdi. Yetkililerin üniversite lisans 2. sınıf derslerinde öğretilen testlerle inkâr yoluna gittiği kirliliğin akıbeti ise Çukurova’nın uçsuz bucaksız arazilerine sonsuza kadar kalacak şekilde dağıtıldı. Bu olay 2022 yılının en kötü hadiselerinden biri olsa da etkisi yıllarca sürecek bir kirlilikti.

2- İnsan bünyesinde plastikler

Çevrede bulunan plastik kirleticilerin durumuna dair haberler artık ne yazık ki ilgi çekmiyor. Çünkü insanlar, kendilerini doğrudan etkilemeyen ya da kendilerine doğrudan dokunmayan meselelerde ne yazık ki yeteri düzeyde tepki göstermiyor. Her ne kadar mikroplastikler artık Everest Dağı’nın zirvesinden en derin okyanuslara kadar tüm gezegeni kirletiyor olsa da bunlar yeteri etkiyi yaratabilmiş değil.

Ancak 2022 yılında insanın farklı organlarında mikroplastiklerin varlığının ortaya konulmuş olması, artık bu meselenin damarlarımıza kadar işlediğini ispat etti. Özellikle plasenta, insan kanı, akciğeri ve bebek dışkısında plastik bulunması gelinen noktanın bir plastik kapanı olduğunu da ortaya koyuyordu. Şüphesiz 2022 yılı Homo plasticus’un da tescillenmesi anlamına geliyordu.

3- GPS takılı çöplerin Adana’ya yolculuğu

Bloomberg’in acar gazetecisi Kit Chellel’in, Londra’da GPS cihazı yerleştirip takip ettiği TESCO süpermarketlere ait plastik çöplerin Adana’daki bir çöp tesisine gittiğini ortaya koyması herkesi şoke etmişti.

Her ne kadar konuyla ilgilenen bizler için bu durum şaşırtıcı olmaktan uzak olsa da konuyu ilk defa duyanlar böyle bir absürtlüğün nasıl olabileceğine anlam veremedikleri için oldukça öfkelenmişti. İşin ilginci çöpün varış noktası “çöp değil hammadde” diye lobi kasan ve “denetleyin bu işi çözün, yasaklamayın” diyen ekipten bir çöp işletmesiydi.

İşte 2022 yılında da tıpkı bir önceki yıl gibi yine çöp ithalatı absürtlüğü farklı bir boyutuyla karşımızdaydı.

4- Ceyhan nehrine saplanan kimyasal hançer

2022 yılının belki de en fazla etkilenenleri zehirlenen tatlı su ekosistemleri ve onların talihsiz ev sahipleri olan canlılardı. Antalya’da, İzmir’de, Kocaeli’nde Bursa’da, Mersin’de ve İstanbul’da gördüğümüz rengarenk nehirlere bu sefer de Ceyhan Nehri eklendi.

Üstelik Ceyhan Nehri dışındaki nehirlerin hepsinde meydana gelen kirlenmenin bir çeşit endüstri faaliyeti sonucu olduğu açıklanmış ve cezalar kesilmişken, Ceyhan Nehri için gerekçe küresel ısınma olmuştu. Nedense her renk değişimi kirlenme değil, her balık ölümü de zehirlenme değil diye de belirtildi. Benzer bir durumu Ceyhan Nehri daha önce de yaşamıştı. Belki de Ceyhan Nehri kıyısına şehir kurmuş Hitit kralı II. Muvatalli’nin, bu durumu görse, çok sayıda can yakacağı kesindi. Ancak sahipsizlik ve çıkar ne yazık ki Hititlerden sonra Çukurova’nın kaderi haline geldi ve olan ölen balıklara ve sonsuza kadar kirlenen bereketli Çukurova topraklarına oldu.

5- Kâğıt toplayıcıları enternasyonali

Dünyanın birçok ülkesinde kâğıt toplayıcıları toplumun en çok hor görülen ve en çok ötekileştirilen topluluklarından biri olmaya, güvencesizliğe ve atık yönetim alt yapısının işleyen tek halkası olmalarına rağmen görmezden gelinmeye karşı nihayet birleşti ve 2022 yılında bir enternasyonal kurarak tarihi bir işe imza attılar.

2022 yılının belki de olumlu birkaç haberinden biriydi bu. Çünkü artık daha güçlü ve örgütlü olan atık toplayıcılar, birçok uluslararası platformda da temsil hakkı kazandı.

6- Küresel plastik anlaşması

2022 yılında birçok olumsuzluk yanında bazı olumlu gelişmeler de olmadı değil. Bunlardan belki de en önemlisi BM’nin küresel bir plastik anlaşması için mart ayında Nairobi’de niyet beyan edip, kasım ayında da Uruguay’da ilk müzakereleri başlatmasıydı.

Birçok ülke temsilcisinin insan haklarından, kimyasal kirliliğe, çöp ticaretinden, atık toplayıcılara ve yasal yaptırımı olan bir plastik üretim sınırlamasını da içermesi gerektiğine dair konuşmalarda bulunduğu bu umut vaat eden gelişme, 2023 yılı için bir nebze de olsa umutlanmamıza neden oldu.

Sonuç olarak 2022 yılı hem Türkiye için hem dünya için bir önceki yıla göre birçok anlamda kötü, sınırlı da olsa bazı anlamlarda da olumlu ekolojik gelişmelere sahne oldu. Ancak geriye dönüp baktığımızda çöp ithal edilmeye devam edildi, depozito iade sistemi yine bir sonraki yıla ertelendi, poşete sırf tek kullanımlık plastik üreticileri üzülmesin diye zam yapılmadı, Tek kullanımlık plastiklere bir sınırlama getirilmedi, plastik üretimini katlayacak yatırımlara milyonlar aktarıldı. İşte tüm bunlar 2023 yılı için birer ipucu niteliğinde.

Umarız 2023 yılında daha az kirlenen nehir, daha az pişkin sanayi, daha az plastik ve daha çok çevrenin olduğu bir yıl olur.

*

NOT: 2022 yılında benim için de iki önemli gelişme oldu. Bunlardan biri Yeni İnsan Yayınları tarafından “Plastik: Mucize mi Felaket mi?” isimli kitabımın basılması oldu. Bir diğer gelişme de Adana’daki çevre kırımı faaliyetlerine karşı gerçekleştirdiğim çalışmalardan dolayı Armağan Kabaklı öncülüğündeki Bağımsız Gazeteciler Platformu tarafından ödüle layık görülmemdi.

You may also like

Comments

Comments are closed.